Ministerstwo Sprawiedliwości niedawno zaprezentowało swoje propozycje kolejnych zmian w sprawie pożyczek pozabankowych. Tym razem nowe przepisy będą dotyczyły nie tylko działalności pożyczkowej przedsiębiorców (tzn. różnego rodzaju firm pozabankowych). Wspomniany resort zamierza również mocniej uregulować rynek pożyczek prywatnych, który jak dotąd cieszył się dość dużą swobodą. Brak mocniejszego nadzoru ze strony państwa, skutkował głośnymi przypadkami przejmowania mieszkań starszych osób przez nieuczciwych pożyczkodawców. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada wprowadzenie przepisów, które mocno utrudnią życie takim przestępcom. Dodatkowo zostanie ustanowiony limit kosztu prywatnych pożyczek. Postanowiliśmy opisać te wszystkie planowane zmiany i dokładniej przyjrzeć się aktualnym regulacjom dotyczącym pożyczek prywatnych.
Kodeks cywilny określa główne zasady prywatnych pożyczek
Dotychczasowy brak bardziej restrykcyjnych regulacji na rynku pożyczek prywatnych wynikał z faktu, że wspomniane pożyczki nie są objęte przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Ta ustawa z 12 maja 2011 r. dotyczy tylko pożyczek oraz kredytów udzielanych konsumentom przez przedsiębiorcę (bank, SKOK lub firmę pożyczkową). Konsumentem na rynku pożyczkowym jest osoba fizyczna zaciągająca pożyczkę na potrzeby bezpośrednio niezwiązane ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową. Wielu Polaków zapomina, że taka sama osoba nie będzie posiadała statusu konsumenta, jeżeli pożyczy pieniądze na cele konsumpcyjne od innej osoby prywatnej. W opisywanej sytuacji, mamy po prostu do czynienia z umową pożyczki pomiędzy dwoma osobami prywatnymi. Właśnie taka umowa stanowi przykład pożyczki prywatnej.
Zasady pożyczek prywatnych są regulowane przede wszystkim przez kodeks cywilny (KC). W odniesieniu do pewnych szczegółowych kwestii, duże znaczenie mogą mieć również wyroki krajowych sądów. Orzecznictwo sądowe bywa ważne, bo przepisy KC dotyczące pożyczek prywatnych mają dość ogólny charakter. Wspomniany kodeks określa między innymi maksymalne oprocentowanie prywatnych pożyczek. Zgodnie z aktualnymi przepisami, nie może być ono wyższe od dwukrotności odsetek ustawowych. Ustawowe odsetki stanowią natomiast sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz stałego wskaźnika wynoszącego 3,50 punktu procentowego. Na dzień przygotowywania niniejszego artykułu (13 marzec 2019 r.), odsetki ustawowe wynosiły 5,00% w skali roku. Takie oprocentowanie środków jest stosowane, jeżeli strony umowy pożyczki prywatnej nie ustaliły innej stawki. W połowie marca 2019 r. maksymalne oprocentowanie pożyczki prywatnej (ustalone na mocy umowy), nie mogło natomiast przekraczać 10,00% rocznie, czyli dwukrotności odsetek ustawowych.
Jeżeli chodzi o uregulowania pożyczek prywatnych na gruncie kodeksu cywilnego, to warto również wspomnieć o przepisach, które wymagają zachowania tzw. formy dokumentowej dla umowy pożyczki o wartości ponad 1000 zł. Oznacza to, że udzielenie pożyczki pieniężnej na kwotę przekraczającą 1000 zł powinno zostać potwierdzone jakimś dokumentem (np. pokwitowaniem odbioru pieniędzy). Oczywiście najbardziej bezpiecznym rozwiązaniem pozostaje pełna umowa pisemna dotycząca pożyczki prywatnej.
Ministerstwo zamierza m.in. ograniczyć pożyczkowe prowizje
Wszystko wskazuje na to, że pożyczki prywatne już niebawem doczekają się bardziej konkretnych regulacji. Taki wniosek można wysnuć po zaprezentowaniu przez Ministerstwo Sprawiedliwości założeń nowej ustawy antylichwiarskiej. Ten pakiet nowelizacji różnych przepisów (potocznie nazywany ustawą), przewiduje między innymi ograniczenie wysokości kosztów pozaodsetkowych w pożyczkach prywatnych do poziomu 25% pożyczonej kwoty rocznie. Koszty pożyczkowe inne niż odsetki nie będą mogły przekroczyć 25% kapitału również w odniesieniu do całego okresu spłaty. Ustawowy limit kosztów pozaodsetkowych ma zostać wprowadzony, bo nieuczciwi pożyczkodawcy prywatni często rekompensowali sobie ograniczenie maksymalnego oprocentowania (obecnie 10,00% w skali roku) poprzez naliczanie bardzo wysokich i nieuzasadnionych prowizji (np. za wypłatę środków lub przygotowanie umowy).
Pakiet nowych przepisów antylichwiarskich zawiera również inne regulacje, które wpłyną na prywatnych pożyczkodawców i pożyczkobiorców. Przykładowo zabezpieczenie pożyczek prywatnych (m.in. w postaci hipoteki na nieruchomości) nie będzie mogło być większe niż pożyczana kwota powiększona o dodatkowe 45%. Ponadto ma zostać wyeliminowana możliwość prowadzenia egzekucji komorniczej dotyczącej mieszkania, jeżeli wysokość zadłużenia nie przekracza 5% wartości takiego lokalu lub domu. Inna ważna propozycja utrudniająca życie nieuczciwym pożyczkodawcom przewiduje zakaz przenoszenia własności nieruchomości w formie zabezpieczenia zobowiązań.
W ramach walki z nieuczciwymi pożyczkodawcami prywatnymi, resort sprawiedliwości zapowiada także zaostrzenie sankcji karnych za przestępstwa pożyczkowe. Po planowanych zmianach, odpowiedzialność karna za nieuczciwe pożyczki nie będzie zależała od tego, czy pożyczkodawca wiedział o trudnym położeniu swojego klienta.
Nawet po ewentualnym wprowadzeniu przez rząd wszystkich opisywanych powyżej zmian prawnych, nadal konieczne będzie ostrożne korzystanie z prywatnych pożyczek. Wyjątek stanowią tylko pożyczki udzielane przez znajomych oraz członków rodziny.
