Bankowy Fundusz Gwarancyjny: definicja, zakres ochrony i proces wypłaty środków

Większość z nas korzysta na co dzień z usług banków. Trzymamy w nich swoje pieniądze, którymi zarządzamy, oszczędzamy i realizujemy płatności. Co się jednak stanie, gdy dojdzie niespodziewanie do upadłości banku, w którym mamy konto? Wtedy warto wiedzieć, czym jest i w jaki sposób działa Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Co to jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) to instytucja finansowa w Polsce, której głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa depozytów klientów banków i kas oszczędnościowo-kredytowych. BFG działa na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) działa od 1994 roku, ale szczególnie głośno zrobiło się o nim w 2014 roku, gdy zaczął dotyczyć też spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, czyli tzw. SKOK-ów. BFG znajduje się w międzynarodowym systemie gwarantowania depozytów i swoim zasięgiem obejmuje działanie:

• banków spółdzielczych;
• banków komercyjnych,
• spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

W praktyce BFG chroni nasze pieniądze, które trzymamy na rachunkach bankowych. Ponadto zobligowany jest do podejmowania działań zmierzających do zapobiegania (jeśli to możliwe) upadkom czy bankructwom banków.

Jego zadania podzielmy zatem na dwie główne grupy:

• zagwarantowanie bezpieczeństwa klientom banków i zwrotu środków w przypadku np. upadłości instytucji finansowej,
• udzielanie pomocy finansowej bankom, którym grozi np. upadłość.

Jaki jest zakres ochrony Bankowego Funduszu Gwarancyjnego?

Na stronie internetowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego możemy przeczytać, że:

Ochronie podlegają środki pieniężne zgromadzone przez deponenta na rachunkach bankowych lub na rachunkach w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (złotowe i walutowe), w przypadku których deponent jest stroną umowy

Ogłoszenie upadłości banku to bez wątpienia niesamowicie stresująca chwila dla wszystkich jego klientów. Kogo jednak obejmuje zakres ochrony BFG i nie musi się martwić o to, czy odzyska swoje pieniądze? Jesteśmy na taką ewentualność odpowiednio zabezpieczeni, jeśli znajdujemy się w jednej z grup, którym przysługuje wsparcie. Są to:

• osoby fizyczne,
• osoby prawne,
• szkolne kasy oszczędnościowe,
• pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe.

Nieco inne grupy wyróżnia się w przypadku spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych:

• osoby fizyczne,
• związki zawodowe,
• spółdzielnie mieszkaniowe,
• organizacje pozarządowe,
• organizacje kościelne,
• związki wyznaniowe,
• wspólnoty mieszkaniowe.

Co warto podkreślić, Bankowy Fundusz Gwarancyjny skupia się zarówno na zwrocie części nominalnej, jak i odsetkach. Naliczane są one aż do chwili, w której instytucja wyda pozytywną opinię w naszej sprawie i przyzna nam środki, które trzymaliśmy np. na lokacie w banku, który upadł.

Zwrot należności przysługuje nam także:

• niezależnie od tego, w jakiej walucie przechowywaliśmy oszczędności,
• gdy mieliśmy konto firmowe, wspólne czy rachunek dla osób niepełnoletnich.

Ile jest pieniędzy w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym?

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) gwarantuje bezpieczeństwo instytucjom finansowym oraz nam — klientom banków. W przypadku upadłości fundusz ten musi być gotów wypłacić ogromne kwoty. Aby to było możliwe, powinien mieć odpowiedni zapas środków, który na to pozwoli. Jak wynika z bilansu BFG, na dzień 31 grudnia 2021 roku dysponował:

• aktywami łącznie wynoszącymi: 28 676 894 306,05 zł.

Na tę kwotę składa się wiele rodzajów aktywów, m.in.:

• środki pieniężne,
• należności od instytucji finansowych,
• tzw. pozostałe należności i roszczenia,
• papiery wartościowe i inne aktywa finansowe,
• rzeczowe aktywa trwałe,
• wartości niematerialne i prawne,
• rozliczenia międzyokresowe.

Jaki jest limit w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (BFG) ?

Choć przedstawiona powyżej kwota robi wrażenie, trzeba pamiętać, że upadłość banku to kłopot dla dziesiątek tysięcy klientów. Suma ta więc będzie wielokrotnie dzielona i dla nikogo środków nie może zabraknąć. Czy więc istnieją jakieś odgórne limity, powyżej których nasze pieniądze nie są już objęte „ubezpieczeniem” BFG?

Okazuje się, że tak. Kwestia ta regulowana jest przez tzw. limit gwarancyjny, który równy jest 100 tys. euro lub równowartości tej kwoty. Przeliczenie następuje w dniu przyznania nam środków z funduszu po średnim, obowiązującym kursie NBP. Oznacza to, że w dniu 28 września 2022 roku fundusz byłby gotów zwrócić środki o maksymalnej wysokości 479494,13 zł.

Limit gwarancyjny dotyczy wyłącznie pojedynczego banku. Oznacza to, że możemy posiadać rachunki w kilku instytucjach finansowych i na każdym z nich gwarancja obowiązuje do sumy równej 100 tys. euro. W przypadku kont współdzielonych każdy z klientów może liczyć na objęcie wspomnianą kwotą ochronną.

Co się stanie, jeśli przekroczymy limit BFG?

Limit ten nie stanowi problemu dla osób, które mają w banku oszczędności mniejsze niż wskazana powyżej kwota. Co natomiast, jeśli na naszym koncie jest więcej pieniędzy? W takiej sytuacji środki przekraczające limit nie są objęte już ochronę BFG. Możemy ubiegać się wtedy natomiast o zwiększenie kwoty gwarancji do równowartości 200 tys. euro. To możliwe, jeśli nasze środki pochodzą z:

• otrzymania spadku lub zachowku,
• podziału majątku po zakończeniu małżeńskiej wspólnoty majątkowej,
• wypłaty odprawy (emerytalnej, rentowej lub zawodowej),
• wypłaty ubezpieczenia,
• sprzedaży nieruchomości.

Jak wygląda proces wypłaty środków z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego?

Zadaniem Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest sprawne zapewnienie pomocy zarówno klientom instytucji bankowych, jak i samym bankom. Procedura powinna przebiegać w możliwie sprawny i bezproblemowy sposób. Zasady jej działania można streścić w pięciu krokach.

1. Zawieszenie działalności kasy lub banku — zostaje powołany zarząd lub zarządca komisaryczny. Składany jest też wniosek o upadłość danej instytucji.
2. Tworzenie listy deponentów — zarząd lub zarządca komisaryczny uzgadnia księgi instytucji, a następnie przygotowuje listy deponentów. Po poddaniu ich kontroli bieżącej, trafiają do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
3. Weryfikacja listy deponentów — BFG poddaje otrzymaną listę szczegółowej analizie. Zostanie ona przekazana do portalu SRG. W razie niejasności część danych może zostać odesłana do komisarza w celu uzupełnienia bądź ponownego sprawdzenia.
4. Przekazanie danych do banku-agenta — placówki banków-agentów podpisują umowę z Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, po czym zostają im przekazane wszystkie środki. Ich zadaniem jest wypłacenie pieniędzy zatwierdzonym klientom upadłej instytucji finansowej. Jak możemy przeczytać na stronie BFG, obecnie do dyspozycji jest ponad 2000 placówek rozsianych po całym naszym kraju.

Proces wypłaty środków z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego został także szczegółowo opisany w raporcie rocznym tej instytucji. Przedstawia go poniższy schemat.

Co my — jako klienci upadłego banku — musimy zrobić, aby otrzymać środki? BFG zwykle publicznie ogłasza miejsce i termin wypłat. Najczęściej lista widnieje na oficjalnej stronie instytucji. Wystarczy więc jedynie, że zgłosimy się do wskazanej placówki z dowodem tożsamości. Tam wypełniamy niezbędne dokumenty i wybieramy, czy chcemy otrzymać zwrot środków w gotówce, czy na wskazane przez nas konto bankowe.

Zgodnie z przepisami o zwrot środków możemy ubiegać się przez 5 lat od chwili zawieszenia działalności kasy lub banku, w którym mieliśmy konto. Po tym czasie dochodzi do przedawnienia roszczenia z tytułu gwarancji. W praktyce oznacza to więc, że po tym czasie pieniędzy już nie odzyskamy.

Co nie podlega ochronie Bankowego Funduszu Gwarancyjnego?

Ochrona BFG nie dotyczy wszystkich środków przechowywanych w bankach. Przede wszystkim działanie tej instytucji nie obejmuje pieniędzy należących do:

• SKOK-ów (depozyty kas przechowywane w innych bankach i kasach),
• banków (depozyty banków przechowywane w innych bankach),
• Narodowego Banku Polskiego,
• funduszy inwestycyjnych,
• Skarbu Państwa,
• zakładów ubezpieczeniowych,
• jednostek samorządu terytorialnego.

Ponadto ochronie gwarancyjnej nie podlegają:

• środki będące wpisowymi i wkładami członkowskimi do spółdzielni,
• środki wpłacane tytułem udziałów w spółdzielni,
• pieniądze elektroniczne (w myśl ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych),
• środki pieniężne otrzymane w zamian za pieniądz elektroniczny.

Które banki są w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym?

Bankowy Fundusz Gwarancyjny oferuje konsumentom znaczną ochronę. Zakładajmy więc konta w instytucjach, które obejmuje on swoim działaniem. To szczególnie wskazane w przypadku przechowywania na rachunkach bankowych czy oszczędnościowych większych kwot, których utrata może być bolesna dla naszego budżetu. Jak jednak znaleźć banki, które współpracują z BFG? Nie jest to aż takie trudne, bo dotyczy to:

• 24 banków komercyjnych,
• kilkuset banków spółdzielczych w całej Polsce,
• 19 SKOK-ów,
• jednego oddziału banku zagranicznego.

Na długiej liście znalazły się wszystkie najpopularniejsze banki i instytucje finansowe funkcjonujące na terenie naszego kraju. Ich szczegółowy spis możemy znaleźć na oficjalnej stronie internetowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.